Depersonalizacja i Derealizacja (DPDR), czyli brak integralności z własnym ciałem i głosem lub ze światem zewnętrznym. Odczuwanie siebie lub otoczenia jest wyraźnie zmienione. Zobacz klasyfikację ICD, a następnie objawy, odczucia, i myśli w depersonalizacji i derealizacji, prosto z życia.
Depersonalizacja i Derealizacja to stany psychiczne, w których odczuwamy brak integralności pomiędzy naszym umysłem a ciałem i głosem lub pomiędzy nami a światem zewnętrznym. W depersonalizacji zaburzone jest odczuwanie siebie, w derealizacji zaś postrzeganie otoczenia.
Zaburzenie/zespół depersonalizacji-derealizacji, (ang. Depersonalization-derealization disorder), w skrócie DPD lub DPDR, a może element przebiegu zupełnie innego zaburzenia? Jak poróżnić DPDR z innymi zaburzeniami dysocjacyjnymi?
Depersonalizacja i Derealizacja. Spis treści :
- Co dokładnie odczuwa osoba w depersonalizacji i derealizacji? Objawy, odczucia, myśli, prosto z życia.
- Klasyfikacja ICD-10 (2019).
- Klasyfikacja ICD-11 (wersja: 2/2022).
- Dlaczego zaburzenie depersonalizacji – derealizacji, bez wyodrębnienia na dwie jednostki?
- Depersonalizacja, Derealizacja w innych zaburzeniach psychicznych.
- Czy depersonalizacja i derealizacja należą do dysocjacji?
- Skąd bierze się derealizacja i depersonalizacja? Przyczyny objawów. Reakcja obronna mózgu.
- U kogo może wystąpić derealizacja lub depersonalizacja? Czynniki zagrożenia.
- Kiedy zasięgnąć porady specjalisty?
- Piśmiennictwo, pomocne artykuły.
Co dokładnie odczuwa i myśli osoba w depersonalizacji i derealizacji? Objawy, myśli, odczucia, prosto z życia.
Odczucia towarzyszące derealizacji lub depersonalizacji są oczywiście sprawą indywidualną i mogą wyglądać różnie u każdej osoby. Mogą różnić też w zależności od przyczyny jej wystąpienia i sytuacji w jakiej się znajdujemy. Derealizacja, jak i depersonalizacja może trwać od kilku minut, kilku godzin po czas nieokreślony, liczony w dniach, tygodniach, miesiącach. Objawy mogą być krótkotrwałe, ale też nawracające. Najczęściej stan ulega poprawie samoistnie. Natomiast zawsze lepiej jest zgłębić przyczynę zaistniałego stanu i zgłosić się do specjalisty.
Objawy DPDR opieram zarówno na wiedzy ogólnej, dostępnej w sieci, jak również na własnych doświadczeniach, przemyśleniach i analizie.
Depersonalizacja – brak integralności umysłu z ciałem.
Depersonalizacja to wrażenie psychofizycznego oddzielenia ciała od umysłu, co można określić też jako poczucie braku jedności naszego ciała i naszej świadomości. Tracimy jednolite poczucie siebie, właśnie na rzecz odrębności. Nasze ciało i mowa, stają się obce, w sposób emocjonalny i czuciowy jednocześnie. Dlatego przy dotyku swojego ciała możliwe jest wrażenie dotyku ciała innej osoby, co wywołuje duży dyskomfort, zakłopotanie, a nawet obrzydzenie. Pojawia się niechęć dotyku, mówienia, a nawet patrzenia na siebie. Depersonalizacja sprawia, że nie utożsamiamy się ze swoim wyglądem i głosem, w ogóle nie rozpoznajemy w nich swojej osobowości. Głos i ruchy ciała są dla nas nienaturalne, sztuczne i maszynowe. Przez to wszystko można odnieść wrażenie sterowania obcym ciałem, jak maszyna w ludzkim ciele, ale zamiast sztucznej inteligencji, jest nasz umysł, nasza świadomość. Lokujemy się jako mała cząstka w głowie lub nawet gdzieś powyżej, ponad ciałem. Objawy depersonalizacji moją przyczynić się do myśli i zachowań autoagresywnych.
Objawy depersonalizacji – przykłady :
- masz poczucie wyodrębnienia swojego umysłu od ciała;
- nie utożsamiasz się ze swoim wyglądem i głosem;
- Twoja mowa jest pozbawiona naturalności,
- mimika twarzy i mowa jest mniej wyraźna;
- czujesz do siebie niechęć;
- przy dotyku swojego ciała, nie czujesz siebie;
- odnosisz wrażenie, że dotykasz nieswoje ciało;
- nie czujesz pozytywnych emocji, przyjemności (anhedonia);
- lokujesz się poza ciałem lub w głowie jako umysł;
- brakuje Ci poczucia sensu życia.
Derealizacja – brak integralności ze światem.
Derealizacja to poczucie odrealnienia, wrażenie jakby cały świat, otoczenie i przedmioty wokół utraciły swoją realność i rzeczywistość. Dlatego wszystko w zasięgu wzroku wydaje się nieswoje, inne, zmienione, obce, oddalone, nieosiągalne, jak na filmie. Czujemy przy tym, że nie mamy wpływu na świat zewnętrzny, słabo oddziałujemy na otoczenie, albo w ogóle nie uczestniczymy bezpośrednio w tym, co widzimy dookoła. Można przez to odnieść wrażenie życia w symulacji, w której ludzie i świat są zaprogramowani. To z kolei prowadzi do utraty motywacji i sensu życia. Pojawia się więc bardzo niebezpieczny stan, zwłaszcza gdy towarzyszy mu zahamowanie emocji i potrzeba ucieczki od problemów. Objawy derealizacji mogą prowadzić do myśli i zachowań autoagresywnych.
Objawy derealizacji – przykłady :
- masz poczucie nierealności otaczających Cię przedmiotów, ludzi i całego otoczenia;
- wszystko na co patrzysz wydaje się być oddalone, jakby poza Twoim zasięgiem;
- masz wrażenie oddzielenia siebie od świata;
- nie czujesz integracji z otoczeniem;
- nie odczuwasz wystarczającego wpływu na życie;
- odnosisz wrażenie, że nie uczestniczysz w tym, co dzieje się dookoła Ciebie;
- nie potrafisz wyrazić swoich uczuć;
- brakuje Ci pozytywnych emocji, przyjemności (anhedonia);
- nie czujesz żadnych emocji, nawet negatywnych;
- mimika twarzy i mowa są uboższe;
- nie odczuwasz motywacji oraz poczucia sensu życia.
Klasyfikacja ICD-10 (2019, 1992)
| ICD-10 | |
|---|---|
| Rozdział V | Zaburzenia psychiczne i behawioralne |
| F40-F48 | Zaburzenia nerwicowe, stresowe i somatyczne |
| F48 | Inne zaburzenia nerwicowe |
| F48.1 | Zespół depersonalizacji-derealizacji |
F48.1 Zespół depersonalizacji-derealizacji (2019)
“Rzadkie zaburzenie, w którym pacjent spontanicznie skarży się, że jego aktywność umysłowa, ciało i otoczenie zmieniają swoją jakość tak, że są nierzeczywiste, odległe lub zautomatyzowane. Wśród różnorodnych zjawisk tego zespołu pacjenci skarżą się najczęściej na utratę emocji i poczucie wyobcowania lub oderwania od swojego myślenia, ciała czy świata realnego. Mimo dramatycznego charakteru przeżycia pacjentka jest świadoma nierzeczywistości zmiany. Sensorium jest normalne, a zdolność do wyrażania emocji nienaruszona. Objawy depersonalizacji-derealizacji mogą wystąpić w ramach rozpoznawalnej schizofrenii, zaburzenia depresyjne, fobii lub obsesyjno-kompulsywne. W takich przypadkach diagnoza powinna dotyczyć głównego zaburzenia.”
Źródło cytowanego powyżej tekstu : icd.who.int
Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych 10. Rewizja (wersja : 2019).
F48.1 Zespół depersonalizacji-derealizacji
Adres internetowy linku : https://icd.who.int/browse10/2019/en#/F48.1
F48.1 Zespół depersonalizacji – derealizacji (1992)
“Zaburzenie, w którym cierpiący skarży się, że jego stan psychiczny aktywność, ciało i/lub otoczenie zmieniają się pod względem jakości, by były nierealne, odległe lub zautomatyzowane. Osoby mogą czuć, że nie myślą już samodzielnie, nie wyobrażają sobie lub pamiętają; że ich ruchy i zachowanie jakoś nie są
ich własne; że ich ciało wydaje się być martwe, oderwane lub w inny sposób anomalny; i że ich otoczeniu wydaje się brakować koloru i życia i pojawiają się jako sztuczne lub jako scena, na której grają ludzie wymyślone role. W niektórych przypadkach mogą czuć się tak, jakby oglądali siebie z daleka lub jakby byli martwi. Zgłoszenie reklamacyjne wśród tych zróżnicowanych najczęściej występuje utrata emocji
zjawiska.
Liczba osób, które doświadczają tego zaburzenia w czystej lub izolowanej formie jest mała. Częściej zjawisko depersonalizacji – derealizacji występuje w kontekście chorób depresyjnych, zaburzeń fobicznych i zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego. (…)”
Wytyczne diagnostyczne
“Dla ostatecznej diagnozy musi być jedno lub oba z (a) i
b), plus c) i d):
(a) objawy depersonalizacji, tj. jednostka czuje, że jej lub
jej własne uczucia i/lub doświadczenia są oderwane, odległe, nie
własne, zagubione itp.;
(b) objawy derealizacji, tj. przedmioty, ludzie i/lub otoczenie wydają się nierealne, odległe, sztuczne, bezbarwne, pozbawione życia itp.;
(c) akceptację, że jest to zmiana subiektywna i spontaniczna,
nie narzucone przez siły zewnętrzne lub inne osoby (tj. wgląd);
(d) wyraźne czucie i brak toksycznego stanu splątania lub
padaczka.”
Źródło cytowanego powyżej tekstu, który przetłumaczyłam na jęz. polski : who.int
The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders: Clinical descriptions and diagnostic guidelines. Adres internetowy strony źródłowej : https://www.who.int/publications/i/item/9241544228
Klasyfikacja ICD-11 (wersja : 02/2022)
| ICD–11 | |
|---|---|
| 06 | Zaburzenia psychiczne, behawioralne lub neurorozwojowe |
| – | Zaburzenia dysocjacyjne |
| 6B66 | Zaburzenie depersonalizacji-derealizacji |
6B66 Zaburzenie depersonalizacji-derealizacji
“Zaburzenie depersonalizacyjno-derealizacyjne charakteryzuje się uporczywymi lub powtarzającymi się doświadczeniami depersonalizacji, derealizacji lub obu.
Depersonalizacja charakteryzuje się doświadczaniem jaźni jako dziwnej lub nierzeczywistej, lub poczuciem oderwania od swoich myśli, uczuć, doznań, ciała lub działań lub tak, jakby ktoś był zewnętrznym obserwatorem swoich myśli, uczuć, doznań.
Derealizacja charakteryzuje się doświadczaniem innych osób, przedmiotów lub świata jako dziwnych lub nierzeczywistych (np. sennych, odległych, mglistych, pozbawionych życia, bezbarwnych lub wizualnie zniekształconych) lub poczuciem oderwania od otoczenia.”
Źródło cytowanego powyżej tekstu : icd.who.int
Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych 11. Rewizja (wersja : 02/2022).
6B66 Zaburzenie depersonalizacji-derealizacji
Dlaczego zaburzenie depersonalizacji – derealizacji, bez wyodrębnienia na dwie jednostki?
W klasyfikacji ICD znajdziemy jedynie zespół lub zaburzenie depersonalizacji – derealizacji. Natomiast brak wyodrębnienia na dwie jednostki, nie wynika z faktu, że u wszystkich z rozpoznaniem występują objawy obu tych stanów. Po prostu depersonalizacja i derealizacja mają ze sobą dużo wspólnego, tj. reakcja obronna na silny stres, objaw braku poczucia integralności, czy też możliwość współwystępowania objawów obu tych stanów, czy to jednocześnie, czy też w innym czasie. Zaburzenie można więc rozpoznać, gdy pojawiają się objawy jednego ze stanów.
Według ICD 11 zaburzenie można rozpoznać, kiedy objawy depersonalizacji lub derealizacji, mają charakter uporczywy, utrzymujący się długo lub ciągle powtarzający się.
Depersonalizacja i Derealizacja w innych zaburzeniach psychicznych.
Jeżeli objawy występują w przebiegu innych zaburzeń, wtedy nie rozpoznaje się zaburzenia depersonalizacji-derealizacji, ale pozostaje się przy diagnozie głównej jednostki. Objawy DPDR często towarzyszą atakom paniki oraz innym objawom i zaburzeniom lękowym, jak fobie i zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne. Objawy towarzyszą też wielu innym jednostkom, jak zaburzenia depresyjne, schizofrenia, czy choroba afektywna dwubiegunowa. Mogą być też następstwem traumatycznych zdarzeń i wynikiem zespołu stresu pourazowego. Nie można również zapomnieć o połączeniu DPDR z konwersjami, czyli objawami objawami neurologicznymi, ale o podłożu psychicznym, do których zalicza się zaburzenia motoryki i narządów zmysłów.
Czy depersonalizacja i derealizacja należą do dysocjacji?
Dysocjacja oraz depersonalizacja i derealizacja, faktycznie mają ze sobą wiele wspólnego. Właśnie dlatego w klasyfikacji ICD-11 zaburzenie depersonalizacji-derealizacji znajdziemy w grupie zaburzeń dysocjacyjnych. Inaczej niż w poprzedniej ICD-10, gdzie zespół depersonalizacji-derealizacji mieścił się w innych zaburzeniach nerwicowych.
Wszystkie konwersje, dysocjacje czy depersonalizacja i derealizacja, są reakcją obronną mózgu na stan zagrożenia oraz konsekwencją silnego stresu i cierpienia psychicznego, wychodzących poza granice wytrzymałości.
Każdy stan dysocjacji polega na braku integralności, ale w różnej sferze, z różnymi objawami. Natomiast w podstawowych objawach DPDR, w przeciwieństwie do innych dysocjacji, nie wpisują się objawy neurologiczne, takie jak zaburzenia czucia, ruchu, mowy, równowagi, czy pamięci.
Istnieje oczywiście możliwość współwystępowania depersonalizacji, derealizacji z objawami innych zaburzeń dysocjacyjnych czy konwersyjnych. Tak też było w moim przypadku : objawy depersonalizacji lub derealizacji, ale zawsze z brakiem mowy.
Zaburzenia dysocjacyjne lepiej przedstawię w jednym z następnych wpisów na blogu.
Skąd bierze się derealizacja i depersonalizacja? Przyczyny objawów. Reakcja obronna mózgu.
Wystąpienie derealizacji lub depersonalizacji oraz zaburzeń dysocjacyjnych, jest reakcją obronną mózgu na stan zagrożenia, a przy tym konsekwencją nasilonego stresu, lęku i cierpienia psychicznego. Silne napięcie emocjonalne spowodowane kumulacją trudnych do zniesienia, skrajnych emocji oraz lęku, może zatem skutkować wejściem w derealizację, depersonalizację lub inne dysocjacje. Pojawienie się takiej reakcji, ma zadziałać obronnie, ponieważ celem jest zahamowanie lub złagodzenie objawów lęku, poczucia zagrożenia, znacznego dyskomfortu psychicznego oraz emocjonalnego cierpienia. Stresogenne myśli, zmartwienia i lęki, które spowodowały zetknięcie się z granicą wytrzymałości emocjonalnego cierpienia, mogą być w ten sposób stłumione, zapomniane, zredukowane.
U osób z zaburzeniami psychicznymi, zwłaszcza z objawami lęku, derealizacja i depersonalizacja może wystąpić w momencie spadku dopaminy, przy jednoczesnym wzroście adrenaliny. Dopamina jest neuroprzekaźnikiem, którego spadek, za sprawą różnych zaburzeń, może powodować napięcie emocjonalne i lęk, ale też spadek energii i motywacji. Adrenalina jest neuroprzekaźnikiem, którego poziom wzrasta podczas odczuwania stresu i wywołuje pobudzenie, czyli wzrost energii i motywacji. Występuje więc taki dysonans.
U kogo może wystąpić derealizacja lub depersonalizacja? Czynniki zagrożenia.
Derealizacja i depersonalizacja może wystąpić zarówno u osoby posiadającej zaburzenia psychiczne, jak również u tej potencjalnie zdrowej. Przyczyną może być długotrwały, przewlekły stres, nagła i silna reakcja stresowa, ale też wszelkie problemy emocjonalne. W wielu przypadkach towarzyszy jednak różnym zaburzeniom natury psychicznej. Derealizację i depersonalizację wywołuje silny lęk, dlatego za przyczynę wymienia się najczęściej zaburzenia lękowe oraz depresyjne. Warto również wspomnieć, że stan derealizacji i depersonalizacji często towarzyszy atakom paniki. Bywa też, że jest objawem padaczki, zatrucia substancją halucynogenną lub efektem przyjmowania psychoaktywnych substancji.
Kiedy zasięgnąć porady specjalisty?
Co zrobić, gdy zauważamy u siebie objawy mogące świadczyć o depersonalizacji, derealizacji lub jakiejkolwiek innej nieprawidłowości psychicznej? Niezależnie od przyczyn i objawów, jedna rada zawsze pozostaje niezmienna : wszelkie niepokoje dotyczące naszego stanu psychicznego konsultować z lekarzem psychiatrą lub wykfalifikowanym psychologiem jak najszybciej. Nie warto odwlekać porady i czekać na coraz to gorsze funkcjonowanie, bo im objawy mniejsze, tym łatwiej będzie o szybkie ich załagodzenie.
Jeśli zastanawiasz się do jakiego specjalisty się zgłosić, przeczytaj proszę artykuł : Psychiatra, psycholog czy psychoterapeuta? Istotne różnice.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się dlaczego diagnoza jest ważna i specjalista może ją postawić, przeczytaj : Diagnoza chorób i zaburzeń psychicznych, istotne informacje.
Piśmiennictwo, pomocne artykuły :
- Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych 10. Rewizja. icd.who.int F48.1 Zespół depersonalizacji-derealizacji Adres internetowy strony źródłowej : https://icd.who.int/browse10/2019/en#/F48.1
- Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych 11. Rewizja. icd.who.int 6B66 Zaburzenie depersonalizacji-derealizacji. Adres internetowy strony źródłowej : https://icd.who.int/browse11/l-m/en#/http%3a%2f%2fid.who.int%2ficd%2fentity%2f253124068
- Sterna W., Sterna R. Depersonalizacja/derealizacja – zespół objawów czy odrębne zaburzenie? (link) Psychiatria 2018;15(1):26-34. Adres internetowy strony źródłowej : https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/view/56463
- Smiatek-Mazgaj B., Sobański J., Rutkowski K., Klasa K., Dembińska E., Müldner-Nieckowski Ł., Cyranka K., Mielimąka M. Objawy dysocjacji czucia bólu i dotyku, derealizacji i depersonalizacji u kobiet a wydarzenia urazowe z okresu dzieciństwa, adolescencji i wczesnej dorosłości. (link). Psychiatr. Pol. 2016; 50(1): 77–93. Adres internetowy strony źródłowej : http://psychiatriapolska.pl/77_93
Dzięki za czytanie!
Zapraszam Cię do przejrzenia innych wpisów na blogu Emocjona oraz do pozostawienia komentarza 🙂 Pozdrawiam, Marta Pawelec 🙂