Zaburzenia depresyjne : rodzaje depresji.

Zaburzenia depresyjne oraz epizody depresji w innych zaburzeniach, tworzą razem grupę pt. depresja lub też zaburzenia nastroju, afektywne. Jakie wyróżnia się rodzaje depresji? Zaburzenia afektywne : depresja duża, nawracająca, sezonowa, lękowa, maskowana, poporodowa, cyklotymia, dystymia, choroba dwubiegunowa. Do tego podział : depresja endogenna oraz egzogenna, a także typowa oraz atypowa. W opisie również : chandra i stany depresyjne.

Zaburzenia depresyjne są określane jako zaburzenia nastroju. Natomiast warto pamiętać, że depresja nie dotyka wyłącznie emocji, ale wielu innych sfer, również tych fizycznych. Wpływa na szeroko rozumiane samopoczucie i sprawność, zarówno psychiczną, jak i fizyczną, na aktywność, produktywność, napęd psychoruchowy, zachowanie, myślenie, podejmowanie decyzji, sen i apetyt. Może spowodować również zmianę masy ciała, wywołać różne bóle i odczucia somatyczne, czy też dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Poważnym skutkiem depresji są myśli i tendencje samobójcze, a przy tym realne zagrożenie życia.

Zaburzenia depresyjne – tematy wpisu :

1. Zaburzenia depresyjne i afektywne ICD-10.
2. Epizod depresji – kryteria diagnostyczne.
3. Rodzaje depresji oraz podział na grupy.
4. Objawy depresji. Jak rozpoznać epizod depresyjny?
5. Depresja endogenna i egzogenna.
6. Cyklotymia, Dystymia oraz depresja sezonowa.
7. Depresja jedno i dwubiegunowa oraz depresja atypowa – podobieństwa i różnice.
8. Depresja lękowa, in. agitowana, a pobudzenie psychoruchowe.
9. Stany depresyjne, czym różnią się od depresji?
10. Depresja maskowana – objawy i trudności diagnostyczne.
11. Anhedonia w depresji poporodowej.

Zaburzenia depresyjne oraz afektywne – klasyfikacja ICD-10 (wersja : 2019 r.)

Epizod depresji – kryteria diagnostyczne ICD-10 (1992 r.)

Informacje o kryteriach diagnostycznych czerpałam z : The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders: Clinical descriptions and diagnostic guidelines. Tłumacząc na jęz. polski : Klasyfikacja Zaburzeń Psychicznych i Behawioralnych ICD-10 : Opisy kliniczne i wytyczne diagnostyczne. World Health Organization, Geneva, 1992. Adres internetowy strony źródłowej : https://www.who.int/publications/i/item/9241544228

F32 Epizod depresyjny

“W typowych epizodach depresyjnych wszystkich trzech opisanych poniżej odmian
(łagodny (F32.0), umiarkowany (F32.1) i ciężki (F32.2 i F32.3)), osoba zwykle cierpi na :

• obniżony nastrój;
• utrata zainteresowań i przyjemności;
• zmniejszona energia prowadząca do zwiększonej męczliwości,
• zmniejszona aktywność.

Powszechne jest wyraźne zmęczenie już po niewielkim wysiłku.

Inne typowe objawy to:

• a) zmniejszona koncentracja i uwaga;
• b) obniżona samoocena i pewność siebie;
• c) poczucie winy i niegodności (nawet w łagodnym epizodzie);
• d) ponure i pesymistyczne poglądy na przyszłość;
• e) pomysły lub akty samookaleczenia lub samobójstwa;
• f) zaburzenia snu;
• g) zmniejszony apetyt.”

Rodzaje depresji oraz podział na grupy.

Znacznik z klasyfikacji jest ważny, ale równie ważna jest cała reszta słów opisujących stan psychofizyczny pacjenta, jakie lekarz psychiatra zamieści w karcie.

Klasyfikacja chorób i zaburzeń zdrowotnych nie opisuje wszystkich rodzajów depresji, dlatego poza kryteriami istnieje również inny, powszechny podział depresji na rodzaje.

Rodzaje zaburzeń depresyjnych :

• endogenna;
• egzogenna;
• cyklotymia;
• dystymia;
• depresja duża – kliniczna;
• depresja agitowana (lękowa);
• maskowana;
• atypowa;
• poporodowa;
• nawracająca (jednobiegunowa) – Zaburzenie Depresyjne Nawracające;
• sezonowa – zaburzenie afektywne sezonowe (ZAS);
• choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD).

Aby zrozumieć czym dokładnie są rodzaje depresji, warto je pogrupować i opisać najważniejszą cechą.

• endogenna i egzogenna – ogólny podział depresji ze względu na przyczynę, czynniki wewnętrzne oraz zewnętrzne; endogenna : depresja duża (kliniczna), nawracająca, ChAD;

• nawracająca oraz sezonowa – nawracające epizody depresyjne;
• ChAD, cyklotymia – nawracające epizody depresji/subdepresji, manii/hipomanii, mieszane;
• dystymia – przewlekłe, lekkie objawy depresyjne;

• depresja atypowa – niektóre cechy depresji o charakterze nietypowym, w kontrze do cech uznawanych za typowe;
• maskowana – objawy zamaskowane symptomami nieoczywistymi dla depresji.
• agitowana – pobudzenie i poczucie niepokoju, w przeciwieństwie do tradycyjnej w depresji apatii.

• poporodowa – pojawia się po porodzie.

Endogenna i egzogenna oraz typowa i atypowa nie stanowią oddzielnych jednostek chorobowych, tylko podział depresji na grupy.

Zdiagnozowany epizod depresji (F32) może przedstawiać również depresję dużą, maskowaną, agitowaną, czy też poporodową, o cechach typowych lub atypowych, a przy tym, ze względu na podłoże, endogenną lub egzogenną. Nawracająca diagnozowana jest jako zaburzenie depresyjne nawracające (F33), z poróżnieniem stopnia nasilenia i występowaniem objawów psychotycznych. Choroba afektywna dwubiegunowa (F31), również ma podział na różne epizody. Cyklotymia oznaczona jest kolejnym symbolem (F34.0), podobnie jak dystymia (F34.1). Depresja sezonowa, czyli sezonowe zaburzenie afektywne, nie jest uwzględnione w klasyfikacji, ale wydaje się, że można umieścić je w rozpoznaniu : inne nawracające zaburzenia depresyjne (F33.8).

Objawy depresji. Jak rozpoznać epizod depresyjny?

Depresja u różnych pacjentów może przebiegać zupełnie odmiennie, przez co mogą wystąpić trudności w diagnostyce. Czasem objawy depresji są bardzo specyficzne, czy nieoczywiste, dlatego prawidłowa diagnoza wymaga odpowiedniego zaangażowania ze strony specjalisty. Szczegółowy wywiad z pacjentem jest niezbędny, dlatego warto się przygotować i spisać wszystkie niepokojące symptomy.

Klasyfikacja ICD-10 wyróżnia dokładnie dziesięć różnych objawów depresyjnych.

Z trzech poniższych objawów muszą wystąpić min. dwa.

1. Obniżenie nastroju.
2. Anhedonia : obniżenie zdolności odczuwania przyjemności oraz utrata zainteresowań.
3. Spadek energii : wzmożona męczliwość i zmniejszenie aktywności.

Z siedmiu następujących objawów muszą wystąpić przynajmniej dwa.

1. Osłabienie koncentracji i uwagi.
2. Obniżenie samooceny i wiary siebie.
3. Poczucie winy i małej wartości.
4. Pesymistyczne myślenie, czarne widzenie przyszłości.
5. Myśli i tendencje samobójcze.
6. Zaburzenia snu.
7. Osłabiony apetyt.

Aby stwierdzić epizod depresyjny, objawy muszą utrzymywać się przez min. dwa tygodnie.

Oczywiście możemy mieć tych objawów mniej lub więcej. Epizod depresji może mieć różny przebieg i stopień nasilenia objawów, dlatego wyróżnia się trzy stopnie zaawansowania: łagodny, umiarkowany i ciężki.

Często w depresji występuje spowolnienie psychoruchowe, co tyczy się poruszania oraz procesów myślowych. Do tego obserwuje się ogólny spadek energii, szybszą męczliwość oraz brak siły i motywacji, by wykonać codzienne obowiązki. Często mamy do czynienia z osłabieniem koncentracji i uwagi oraz pamięci. Zaburzenia snu zwykle występują pod postacią bezsenności, która objawia się trudnością w zasypianiu, pobudkami w nocy i pogorszeniem jakości snu. Apetyt zazwyczaj jest znacznie osłabiony, przez co można sporo stracić na wadze. Częstym symptomem jest również anhedonia, co oznacza, że nic nas nie cieszy, nie czerpiemy przyjemności z czynności, które wcześniej nas uszczęśliwiały. Do tego występuje apatia, czyli zmniejszenie wrażliwości na bodźce emocjonalne i fizyczne.

Zaburzenia depresyjne mogą doprowadzić do myśli samobójczych, a w ciężkich przypadkach, do zamiarów samobójczych. Pod wpływem choroby, może dojść do próby odebrania sobie życia, która niestety może zakończyć się tragicznie. Zdarza się, że ciężka postać depresji przebiega z objawami psychotycznymi, do których zalicza się omamy (halucynacje), najczęściej słuchowe lub wzrokowe, ale także urojenia.

Depresja endogenna i egzogenna.

Zaburzenia depresyjne rozwijają się w sposób wieloczynnikowy. Depresja nie ma uniwersalnej przyczyny. Czynniki, które przyczyniają się do rozwoju zaburzeń depresyjnych, można podzielić na m.in. wewnętrzne oraz zewnętrzne. Oczywiście współwystępują one ze sobą, natomiast nie u wszystkich w takich samych proporcjach i kolejności.

Depresja endogenna powstaje prawdopodobnie przez biologiczne zaburzenia funkcjonowania mózgu, czy też układu nerwowego. To znaczy, że główną przyczynę stanowią czynniki wewnętrzne, a nie okoliczności zewnętrzne, chociaż te mogą oczywiście stanowić ważny bodziec wyzwalający. Depresja endogenna przejawia się głównie w postaci depresji dużej, in. klinicznej; nawracającej, in. jednobiegunowej (zaburzenie depresyjne nawracające) oraz choroby afektywnej dwubiegunowej. Zaburzenie jedno i dwubiegunowe to jednostki przewlekłe, których nie da się w pełni wyleczyć, ale można liczyć na dłuższe lub krótsze remisje, tzw. okresy zdrowia.

Depresja egzogenna, inaczej reaktywna, rozwija się głównie przez czynniki zewnętrzne, psychologiczne, społeczne, środowiskowe. Przyczynić może się np. długotrwały stres, trudna sytuacja życiowa (rodzinna, społeczna, finansowa), traumatyczne zdarzenie, czy też utrata wyjątkowo ważnej osoby. Depresja, która powstała przez konkretne wydarzenia i bodźce zewnętrzne, może lepiej odpowiadać na leczenie. Ważną rolę w powrocie do zdrowia może odegrać psychoterapia.

Depresja duża (kliniczna), nawracająca, choroba dwubiegunowa oraz depresja atypowa.

Depresja duża, inaczej kliniczna, jest depresją endogenną, to znaczy nie wynika z bieżących problemów, stresu, czy obecnej sytuacji rodzinnej i społecznej. Co prawda, wyżej wymienione sytuacje mogą stanowić bodziec wywoławczy. Jednakże pierwotną przyczynę stanowią czynniki biologiczne, a dokładniej nieprawidłowości w funkcjonowaniu mózgu lub układu nerwowego. Po wyleczeniu objawów depresji następuje remisja. Nie można jednak wykluczyć ewentualnych nawrotów choroby, ponieważ depresja endogenna może mieć charakter nawrotowy.

Depresja nawracająca, a właściwie zaburzenie depresyjne nawracające lub inaczej choroba afektywna jednobiegunowa, tak samo jak kliniczna, jest depresją endogenną, to znaczy o podłożu biologicznym. Kiedy zdiagnozowana i teoretycznie wyleczona depresja nagle powraca, bez wyraźnej przyczyny, może to oznaczać, że mamy do czynienia z zaburzeniem depresyjnym nawracającym. Nawroty epizodów depresyjnych występują na przemian z okresami remisji lub dystymii, którą opisałam w kolejnym rozdziale.

Choroba afektywna dwubiegunowa, w skrócie ChAD, to jednostka, którą charakteryzuje naprzemienne występowanie epizodów depresji oraz manii, hipomanii lub mieszanych. Między nimi mogą występować remisje, tzw. okresy zdrowia. Poszczególne epizody mają wpływ na samopoczucie, myślenie, zachowania i aktywność człowieka, które mogą ulegać zmianie w sposób nagły i skrajny. Od załamania i apatii do pobudzenia i euforii.

W poróżnieniu z zaburzeniem jednobiegunowym, w chorobie afektywnej dwubiegunowej długość epizodu w żaden sposób nie świadczy o nasileniu objawów depresji. Epizod, który trwa jeden tydzień, może dać równie silnie cierpienie, jak 7 dni wyjęte z epizodu trwającego kilka tygodni lub nawet miesięcy. Stan psychofizyczny pacjentów z ChAD zmienia się w sposób nagły i skrajny, przez co bardzo szybko można rozpoznać zachodzące zmiany, czy też symptomy, że stan zaraz może ulec pogorszeniu.

Przeczytaj również : ChAD. Choroba Afektywna Dwubiegunowa : 4 epizody.

Epizod depresyjny, pod względem objawów oraz ich nasilenia, zarówno w zaburzeniu jednobiegunowym, jak i dwubiegunowym, może przebiegać identycznie. Właśnie dlatego rozpoznanie choroby afektywnej dwubiegunowej, na podstawie samego epizodu depresyjnego jest niemożliwe. Choć warto wiedzieć, że depresja w przebiegu ChAD często ma charakter atypowy.

W depresji o typowym przebiegu obserwuje się spadek energii, problemy z koncentracją, czy pamięcią, bezsenność, która objawia się trudnością w zasypianiu, pobudkami w nocy i pogorszeniem się jakości snu. Występuje również apatia i anhedonia, nic nas nie cieszy, nie czerpiemy przyjemności z życia. Apetyt jest znacznie osłabiony, przez co można stracić na wadze.

Depresja atypowa nie stanowi samodzielnej jednostki chorobowej, ale charakter objawów depresji ogółem. W przebiegu depresji występują cechy typowe lub atypowe i to właśnie ta druga odmiana jest rozpoznawana najczęściej.

U osób z diagnozą ChAD, atypowe objawy depresji, występują częściej, niż u pacjentów jednobiegunowych. W depresji atypowej można w zaobserwować wiele odwrotnych cech depresji o typowym przebiegu.

Objawy depresji atypowej :

1. Reaktywność nastroju : w reakcji na pozytywne bodźce występuje chwilowa poprawa nastroju.
2. Zwiększona wrażliwość emocjonalna : lęk przed krytyką i odrzuceniem.
3. Nadmierna senność : sen trwa dłużej niż 10 godz. w ciągu doby.
4. Zwiększenie apetytu i ewentualny wzrost wagi.

Więcej o depresji atypowej w artykule :
G. Buzuk, D. Łojko, M. Owecki, M. Ruchał, J. Rybakowski, Depresja z cechami atypowymi w różnych rodzajach zaburzeń afektywnych, Psychiatr Pol 2016;50(4):827–838. Adres internetowy strony źródłowej : https://www.psychiatriapolska.pl/Depresja-z-cechami-atypowymi-w-roznych-rodzajach-zaburzen-afektywnych,58099,0,1.html

Cyklotymia, Dystymia oraz depresja sezonowa

Cyklotymia uważana jest za spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD) i jest jej lżejszą formą. Objawy nie są tak nasilone, by mówić o pełnoobjawowej depresji czy manii. Subdepresja przeplata się z okresami hipomanii, a pomiędzy nimi mogą, ale nie muszą występować okresy remisji.

Dystymia jest stanem, w którym lekkie objawy depresji odczuwamy na co dzień, bez żadnej, dłuższej przerwy. Zaburzenie depresyjne w postaci Dystymii nie spełnia kryteriów pełnoobjawowej depresji. Małe nasilenie objawów depresyjnych, nie wyklucza jednak utrudnionego funkcjonowania w codziennym życiu. Warto również dodać, że Dystymia, w przypisywanych jej objawach jest niemalże identyczna, jak depresyjne zaburzenie osobowości.

Cyklotymia i Dystymia są zaburzeniami przewlekłymi, dlatego diagnozuje się je w przypadku, gdy objawy utrzymują się przez min. 2 lata.

Depresja sezonowa, właśc. sezonowe zaburzenie afektywne (ZAS) lub depresja o sezonowym wzorcu przebiegu – pełnoobjawowa depresja, która pojawia się wyłącznie w okresie jesienno-zimowym.

Depresja lękowa, in. agitowana, a pobudzenie psychoruchowe.

Depresja lękowa nie jest stricte zaburzeniem lękowym, ale afektywnym, depresyjnym. Objawy depresji agitowanej są dosyć ciężkie i głębokie. Bardzo charakterystyczną cechą jest pobudzenie ruchowe i/lub psychiczne, przez co niestety ryzyko próby samobójczej jest bardzo wysokie. Osoba z tym zaburzeniem odczuwa silny niepokój, nieustanne napięcie emocjonalne, a w konsekwencji ogromne cierpienie i stałą potrzebę poruszania się.

Temat depresji agitowanej, a zwłaszcza jej klasyfikacji jest jednak kontrowersyjny, dyskusje trwają, a badacze przedstawiają różne teorie. Niektórzy twierdzą, że depresja lękowa powinna być utożsamiana z epizodem mieszanym w ChAD, ale takie tematy poruszę już w oddzielnym wpisie.

Obecnie w depresji lękowej stosuje się nie tylko leki przeciwdepresyjne, ale również normotymiczne, tzw. stabilizatory nastroju, które są też podstawą leczenia właśnie choroby afektywnej dwubiegunowej.

Depresja maskowana – objawy i trudności diagnostyczne.

Objawy depresji maskowanej są nieoczywiste, mało charakterystyczne i łatwo przypisać je do innych zaburzeń psychicznych lub schorzeń somatycznych. Z tego powodu diagnoza nie przychodzi łatwo. “Depresja bez depresji“, właśnie tak bywa nazywana, ponieważ cechy stricte depresyjne, mogą nie występować w cale. W depresji maskowanej wysuwają się na przód objawy charakterystyczne dla innych zaburzeń, niż depresja. Właśnie dlatego nietypowe dolegliwości ze strony ciała i inne nietypowe objawy określa się jako maski (grupy objawów). Wyróżniamy 5 rodzajów masek : bólowe, wegetatywne, psychopatologiczne, psychosomatyczne i behawioralne.

Objawy, jakie mogą wystąpić w depresji maskowanej :

• bóle somatyczne (np. brzucha, głowy, pleców);
• problemy z trawieniem (np. zaparcia);
• zaburzenia snu, odżywiania i łaknienia;
• zaburzenia lękowe (natręctwa, fobie), uzależnienia;
• problemy z układem krążenia, i inne.

Anhedonia w depresji poporodowej.

Depresja poporodowa jest bardzo przykrym zjawiskiem, który może dotyczyć nawet 1 na 10 kobiet po porodzie dziecka. W ich przypadku przyznanie się do złego samopoczucia nie jest łatwe, ponieważ wciąż krąży wokół porodu, macierzyństwa i depresji wiele stereotypów.

Tak samo, jak w innych zaburzeniach depresyjnych, również w depresji poporodowej może wystąpić anhedonia, przypadłość która nie pozwala czerpać przyjemności z czegokolwiek. Dotyczy to różnych sfer życia, dlatego kobieta, która doświadcza depresji po porodzie, może w cale nie odczuwać przyjemności z macierzyństwa.

Stany depresyjne i chandra, czym różnią się od depresji?

Stany depresyjne i chandra nie należą do zaburzeń depresyjnych, nie są też lekką postacią depresji. Objawy utrzymują się krótko, zwykle do dwóch tygodni. Cechują się również mniejszym nasileniem, niż w depresji i ogólnie może być ich mniej. Natomiast bezsprzecznie jest to wyraźny stan złego samopoczucia, w którym odczuwamy przygnębienie, smutek, zmniejszenie motywacji do wykonywanych aktywności, zmęczenie. Do wymienionych objawów może przyczynić się narzucenie na siebie za dużo obowiązków, poczucie presji czasu, pośpiech, zbyt mała ilość odpoczynku i snu.

Jednakże warto być czujnym, ponieważ stany depresyjne mogą z czasem przeobrazić się w pełnoobjawową depresję. Jeżeli objawy utrzymują się 14 dni, zaleca się poradę u specjalisty. Z objawami depresji, nawet o lekkim nasileniu, warto zgłosić się do lekarza psychiatry. Warto wspomnieć, że aby udać się do psychiatry, nawet w ramach NFZ, nie potrzebujemy skierowania. Jeżeli występują u Ciebie myśli autodestrukcyjne, należy udać się do lekarza natychmiast.

Bibliografia

1. Arkowitz H., Lilienfeld S.O., Zdrowie psychiczne. Mity i fakty, tłum. Szwajcer P.J., Warszawa 2018.
2. Buzuk G., Łojko D., Owecki M., Ruchała M., Rybakowski J., Depresja z cechami atypowymi w różnych rodzajach zaburzeń afektywnych, Psychiatr Pol 2016;50(4):827–838. Adres internetowy strony źródłowej : https://www.psychiatriapolska.pl/Depresja-z-cechami-atypowymi-w-roznych-rodzajach-zaburzen-afektywnych,58099,0,1.html
3. The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders: Clinical descriptions and diagnostic guidelines, World Health Organization, Geneva, 1992. Adres internetowy strony źródłowej : https://www.who.int/publications/i/item/9241544228

Dziękuję za obecność 🙂 Może skomentujesz artykuł w sekcji komentarzy?
Na temat depresji przeczytaj również : Depresja a powszechne stereotypy – 12 mitów o depresji.

Wpis opublikowano : 10 maja 2023.
Zaktualizowano : 01 września 2023.