Zaburzenia depresyjne : rodzaje depresji.

Zaburzenia depresyjne i epizody depresji można scalić jednym słowem, pt. depresja, ale też podzielić ją na rodzaje i grupy. Depresja nie jedno ma imię, a mówiąc wprost, ma ich naprawdę wiele. Klasyfikacja ICD wyróżnia kilka zaburzeń afektywnych (nastroju), ale rodzajów depresji można wyróżnić o wiele więcej.

Zaburzenia i epizody depresyjne wg. klasyfikacji chorób i zaburzeń : ICD-10 oraz ICD-11.

Zacznijmy od strony medycznej. Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10 oraz ICD-11 zawiera kryteria diagnostyczne, wg. których diagnozuje się konkretną jednostkę, zaburzenie lub chorobę. Z depresją mamy do czynienia przy następujących diagnozach :

1. Choroba afektywna dwubiegunowa F31 – ICD-10
Choroba afektywna dwubiegunowa typ I 6A60 oraz typ II 6A61 – ICD-11
Epizody wg. ICD-10 :

• hipomania,
• mania,
• mania z objawami psychotycznymi,
• epizod depresji łagodnej,
• depresji umiarkowanej,
• ciężkiej,
• ciężkiej z objawami psychotycznymi,
• epizod mieszany,
• lub remisja.

W ICD-11 dodatkowo : depresja umiarkowana lub epizod mieszany z objawami psychotycznymi, depresyjny o nieokreślonym nasileniu oraz remisja niepełna i pełna.

2. Epizod depresyjny F32 – ICD-10
lub Pojedynczy epizod zaburzenia depresyjnego 6A70 – ICD-11

Epizody depresyjne :

• łagodny,
• umiarkowany,
• ciężki,
• ciężki z objawami psychotycznymi.

Dodatkowo w ICD-11 :

• umiarkowany z objawami psychotycznymi,
• o nieokreślonym nasileniu,
• częściowa remisja,
• pełna remisja.

3. Nawracające zaburzenie depresyjne F 33 – ICD-10 oraz 6A71 – ICD-11.
Epizody depresyjne :

• łagodny,
• umiarkowany (ICD-11 wariant z objawami psychotycznymi),
• ciężki bez lub z objawami psychotycznymi,
• lub remisja.

4. Cyklotymia F34.0.

5. Dystymia F34.1 oraz 6A72.

6. Zaburzenia nastroju inne, określone, nieokreślone.

Wszystkie zaburzenia depresyjne. Rodzaje depresji oraz podział na grupy poza kryteriami.

Klasyfikacja jest niezwykle ważna, ale jeszcze ważniejsza jest cała reszta słów opisujących stan psychofizyczny pacjenta. Klasyfikacja nie opisuje wszystkich rodzajów depresji, dlatego poza kryteriami istnieje również inny podział depresji na rodzaje, a pogrupowałam je następująco.

Podział depresji ze względu na przyczynę jej rozwoju :

• depresja endogenna
• oraz egzogenna (reaktywna).

Ze względu na ilość i nasilenie objawów i/lub leczenie :

• depresja duża – kliniczna,
• mała,
• poranna (subkliniczna i podprogowa),
• z zachamowaniem,
• psychotyczna,
• lekooporna.

Objawy atypowe / nieoczywiste :

• depresja atypowa,
• maskowana,

Z objawami lękowymi/ mieszanymi :

• depresja agitowana (lękowa),
• anankastyczna (z natręctwami),
• mieszane zaburzenie depresyjne i lękowe.

Zaburzenia nawracające i/lub przewlekłe :

• depresja sezonowa,
• nawracająca (jednobiegunowa),
• epizody depresyjne w chorobie afektywnej dwubiegunowej,
• cyklotymia,
• dystymia.

Z przyczyn fizycznych lub ze względu na wiek :

• depresja poporodowa,
• organiczna,
• inwolucyjna,
• u dzieci i młodzieży,
• u osób w wieku podeszłym.

Ponadto warto wymienić stany depresyjne i chandrę, natomiast nie można zaliczyć ich do depresji. Mimo stworzyłam opisy tych przypadłości (na końcu wpisu).

Charakterystyka i objawy poszczególnych rodzajów depresji.

Jak widać powyżej, zaburzenia depresyjne można podzielić na różne grupy i rodzaje, a jest ich wiele. Oczywiście nie wszystkie te pojęcia są w powszechnym użyciu, ale mimo to warto się o nich dowiedzieć, by być świadomym i pamiętać, że depresja nie jedno ma imię.

Poniżej opisy niektórych rodzajów depresji i zaburzeń depresyjnych. Niedługo dodane zostaną opisy pozostałych jednostek.

We wpisie opisałam kolejno :

• depresję endogenną i egzogenną;
• depresję dużą, nawracającą, atypową i chorobę afektywną dwubiegunową;
• cyklotymię, dystymię i depresję sezonową;
• depresję lękową;
• maskowaną;
• poporodową;
• stany lękowe i chandrę.

Depresja endogenna i egzogenna.

Zaburzenia depresyjne rozwijają się w sposób wieloczynnikowy. Depresja nie ma uniwersalnej przyczyny. Mimo to, czynniki, które przyczyniają się do rozwoju zaburzeń depresyjnych, można podzielić na m.in. wewnętrzne oraz zewnętrzne. Oczywiście współwystępują one ze sobą, natomiast nie u wszystkich w takich samych proporcjach i kolejności.

Depresja endogenna powstaje prawdopodobnie przez biologiczne zaburzenia funkcjonowania mózgu, czy też układu nerwowego. To znaczy, że główną przyczynę stanowią czynniki wewnętrzne, a nie okoliczności zewnętrzne, chociaż te mogą oczywiście stanowić ważny bodziec wyzwalający. Depresja endogenna przejawia się głównie w postaci depresji dużej, in. klinicznej; nawracającej, in. jednobiegunowej (zaburzenie depresyjne nawracające) oraz choroby afektywnej dwubiegunowej. Zaburzenie jedno i dwubiegunowe to jednostki przewlekłe, których nie da się w pełni wyleczyć, ale można liczyć na dłuższe lub krótsze remisje, tzw. okresy zdrowia.

Depresja egzogenna, inaczej reaktywna, rozwija się głównie przez czynniki zewnętrzne, psychologiczne, społeczne, środowiskowe. Przyczynić może się np. długotrwały stres, trudna sytuacja życiowa (rodzinna, społeczna, finansowa), traumatyczne zdarzenie, czy też utrata wyjątkowo ważnej osoby. Depresja, która powstała przez konkretne wydarzenia i bodźce zewnętrzne, może lepiej odpowiadać na leczenie. Ważną rolę w powrocie do zdrowia może odegrać psychoterapia.

Depresja duża (kliniczna), nawracająca, choroba dwubiegunowa oraz depresja atypowa.

Duża – kliniczna.

Depresja duża, inaczej kliniczna, jest depresją endogenną, to znaczy nie wynika z bieżących problemów, stresu, czy obecnej sytuacji rodzinnej i społecznej. Co prawda, wyżej wymienione sytuacje mogą stanowić bodziec wywoławczy. Jednakże pierwotną przyczynę stanowią czynniki biologiczne, a dokładniej nieprawidłowości w funkcjonowaniu mózgu lub układu nerwowego. Po wyleczeniu objawów depresji następuje remisja. Nie można jednak wykluczyć ewentualnych nawrotów choroby, ponieważ depresja endogenna może mieć charakter nawrotowy.

Nawracająca – jednobiegunowa

Depresja nawracająca, a właściwie zaburzenie depresyjne nawracające lub inaczej choroba afektywna jednobiegunowa, tak samo jak kliniczna, jest depresją endogenną, to znaczy o podłożu biologicznym. Kiedy zdiagnozowana i teoretycznie wyleczona depresja nagle powraca, bez wyraźnej przyczyny, może to oznaczać, że mamy do czynienia z zaburzeniem depresyjnym nawracającym. Nawroty epizodów depresyjnych występują na przemian z okresami remisji lub dystymii, którą opisałam w kolejnym rozdziale.

ChAD

Choroba afektywna dwubiegunowa, w skrócie ChAD, to jednostka, którą charakteryzuje naprzemienne występowanie epizodów depresji oraz manii, hipomanii lub mieszanych. Między nimi mogą występować remisje, tzw. okresy zdrowia. Poszczególne epizody mają wpływ na samopoczucie, myślenie, zachowania i aktywność człowieka, które mogą ulegać zmianie w sposób nagły i skrajny. Od załamania i apatii do pobudzenia i euforii.

W poróżnieniu z zaburzeniem jednobiegunowym, w chorobie afektywnej dwubiegunowej długość epizodu w żaden sposób nie świadczy o nasileniu objawów depresji. Epizod, który trwa jeden tydzień, może dać równie silnie cierpienie, jak 7 dni wyjęte z epizodu trwającego kilka tygodni lub nawet miesięcy. Stan psychofizyczny pacjentów z ChAD zmienia się w sposób nagły i skrajny, przez co bardzo szybko można rozpoznać zachodzące zmiany, czy też symptomy, że stan zaraz może ulec pogorszeniu.

Przeczytaj również : ChAD. Choroba Afektywna Dwubiegunowa : 4 epizody.

Epizod depresyjny, pod względem objawów oraz ich nasilenia, zarówno w zaburzeniu jednobiegunowym, jak i dwubiegunowym, może przebiegać identycznie. Właśnie dlatego rozpoznanie choroby afektywnej dwubiegunowej, na podstawie samego epizodu depresyjnego jest niemożliwe. Choć warto wiedzieć, że depresja w przebiegu ChAD często ma charakter atypowy.

Atypowa

W depresji o typowym przebiegu obserwuje się spadek energii, problemy z koncentracją, czy pamięcią, bezsenność, która objawia się trudnością w zasypianiu, pobudkami w nocy i pogorszeniem się jakości snu. Występuje również apatia i anhedonia, nic nas nie cieszy, nie czerpiemy przyjemności z życia. Apetyt jest znacznie osłabiony, przez co można stracić na wadze.

Depresja atypowa nie stanowi samodzielnej jednostki chorobowej, ale charakter objawów depresji ogółem. W przebiegu depresji występują cechy typowe lub atypowe i to właśnie ta druga odmiana jest rozpoznawana najczęściej.

U osób z diagnozą ChAD, atypowe objawy depresji, występują częściej, niż u pacjentów jednobiegunowych. W depresji atypowej można w zaobserwować wiele odwrotnych cech depresji o typowym przebiegu.

Objawy depresji atypowej :

1. Reaktywność nastroju : w reakcji na pozytywne bodźce występuje chwilowa poprawa nastroju.
2. Zwiększona wrażliwość emocjonalna : lęk przed krytyką i odrzuceniem.
3. Nadmierna senność : sen trwa dłużej niż 10 godz. w ciągu doby.
4. Zwiększenie apetytu i ewentualny wzrost wagi.

Cyklotymia, dystymia oraz depresja sezonowa

Cyklotymia uważana jest za spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD) i jest jej lżejszą formą. Objawy nie są tak nasilone, by mówić o pełnoobjawowej depresji czy manii. Subdepresja przeplata się z okresami hipomanii, a pomiędzy nimi mogą, ale nie muszą występować okresy remisji.

Dystymia jest stanem, w którym lekkie objawy depresji odczuwamy na co dzień, bez żadnej, dłuższej przerwy. Zaburzenie depresyjne w postaci Dystymii nie spełnia kryteriów pełnoobjawowej depresji. Małe nasilenie objawów depresyjnych, nie wyklucza jednak utrudnionego funkcjonowania w codziennym życiu. Warto również dodać, że Dystymia, w przypisywanych jej objawach jest niemalże identyczna, jak depresyjne zaburzenie osobowości.

Cyklotymia i Dystymia są zaburzeniami przewlekłymi, dlatego diagnozuje się je w przypadku, gdy objawy utrzymują się przez min. 2 lata.

Depresja sezonowa, właśc. sezonowe zaburzenie afektywne (ZAS) lub depresja o sezonowym wzorcu przebiegu – pełnoobjawowa depresja, która pojawia się wyłącznie w okresie jesienno-zimowym.

Depresja lękowa, in. agitowana, a pobudzenie psychoruchowe.

Depresja lękowa nie jest zaburzeniem lękowym, ale afektywnym, depresyjnym. Objawy depresji agitowanej są dosyć ciężkie i głębokie. Bardzo charakterystyczną cechą jest pobudzenie ruchowe i/lub psychiczne, przez co niestety ryzyko próby samobójczej jest bardzo wysokie. Osoba z tym zaburzeniem odczuwa silny niepokój, nieustanne napięcie emocjonalne, a w konsekwencji ogromne cierpienie i stałą potrzebę poruszania się.

Temat depresji agitowanej, a zwłaszcza jej klasyfikacji jest jednak kontrowersyjny, dyskusje trwają, a badacze przedstawiają różne teorie. Niektórzy twierdzą, że depresja lękowa powinna być utożsamiana z epizodem mieszanym w ChAD, ale takie tematy poruszę już w oddzielnym wpisie.

Obecnie w depresji lękowej stosuje się nie tylko leki przeciwdepresyjne, ale również normotymiczne, tzw. stabilizatory nastroju, które są też podstawą leczenia właśnie choroby afektywnej dwubiegunowej.

Depresja maskowana – objawy i trudności diagnostyczne.

Objawy depresji maskowanej są nieoczywiste, mało charakterystyczne i łatwo przypisać je do innych zaburzeń psychicznych lub schorzeń somatycznych. Z tego powodu diagnoza nie przychodzi łatwo. “Depresja bez depresji“, właśnie tak bywa nazywana, ponieważ cechy stricte depresyjne, mogą nie występować w cale. W depresji maskowanej wysuwają się na przód objawy charakterystyczne dla innych zaburzeń, niż depresja. Właśnie dlatego nietypowe dolegliwości ze strony ciała i inne nietypowe objawy określa się jako maski (grupy objawów). Wyróżniamy 5 rodzajów masek : bólowe, wegetatywne, psychopatologiczne, psychosomatyczne i behawioralne.

Objawy, jakie mogą wystąpić w depresji maskowanej :

• bóle somatyczne (np. brzucha, głowy, pleców);
• problemy z trawieniem (np. zaparcia);
• zaburzenia snu, odżywiania i łaknienia;
• zaburzenia lękowe (natręctwa, fobie), uzależnienia;
• problemy z układem krążenia, i inne.

Depresja poporodowa.

Depresja poporodowa jest bardzo przykrym zjawiskiem, który może dotyczyć nawet 1 na 10 kobiet po porodzie dziecka. W ich przypadku przyznanie się do złego samopoczucia nie jest łatwe, ponieważ wciąż krąży wokół porodu, macierzyństwa i depresji wiele stereotypów.

Tak samo, jak w innych zaburzeniach depresyjnych, również w depresji poporodowej może wystąpić anhedonia, przypadłość która nie pozwala czerpać przyjemności z czegokolwiek. Dotyczy to różnych sfer życia, dlatego kobieta, która doświadcza depresji po porodzie, może w cale nie odczuwać przyjemności z macierzyństwa.

Stany depresyjne i chandra, czym różnią się od depresji?

Stany depresyjne i chandra nie należą do zaburzeń depresyjnych, nie są też lekką postacią depresji. Objawy utrzymują się krótko, zwykle do dwóch tygodni. Cechują się również mniejszym nasileniem, niż w depresji i ogólnie może być ich mniej. Natomiast bezsprzecznie jest to wyraźny stan złego samopoczucia, w którym odczuwamy przygnębienie, smutek, zmniejszenie motywacji do wykonywanych aktywności, zmęczenie. Do wymienionych objawów może przyczynić się narzucenie na siebie za dużo obowiązków, poczucie presji czasu, pośpiech, zbyt mała ilość odpoczynku i snu.

Jednakże warto być czujnym, ponieważ stany depresyjne mogą z czasem przeobrazić się w pełnoobjawową depresję. Jeżeli objawy utrzymują się 14 dni, zaleca się poradę u specjalisty. Z objawami depresji, nawet o lekkim nasileniu, warto zgłosić się do lekarza psychiatry. Warto wspomnieć, że aby udać się do psychiatry, nawet w ramach NFZ, nie potrzebujemy skierowania. Jeżeli występują u Ciebie myśli autodestrukcyjne, należy udać się do lekarza natychmiast.

Bibliografia

1. Arkowitz H., Lilienfeld S.O., “Zdrowie psychiczne. Mity i fakty”, tłum. Szwajcer P.J., Warszawa 2018.
2. Buzuk G., Łojko D., Owecki M., Ruchała M., Rybakowski J., “Depresja z cechami atypowymi w różnych rodzajach zaburzeń afektywnych.” Psychiatr Pol 2016;50(4):827–838. Adres internetowy strony źródłowej : https://www.psychiatriapolska.pl/Depresja-z-cechami-atypowymi-w-roznych-rodzajach-zaburzen-afektywnych,58099,0,1.html
3. Oripowa, G. “POEZJA UZBECKA A LITERATURA ŚWIATOWA W LATACH NIEPODLEGŁOŚCI.” 2019; Czasopismo Naukowe Uniwersytetu Polonia, 32(1), 116-120. Adres internetowy https://doi.org/10.23856/3215
4. “The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders: Clinical descriptions and diagnostic guidelines” World Health Organization, Geneva, 1992. Adres internetowy strony źródłowej : https://www.who.int/publications/i/item/9241544228

Przeczytaj również :

Depresja a powszechne stereotypy – 12 mitów o depresji.

Depresja nie jest wymysłem XXI wieku, nie jest też mitem, to rzeczywistość i prawdziwe cierpienie milionów ludzi. Zaburzenia psychiczne są znane i opisywane od wieków. Z zaburzeniami depresyjnymi może zmagać się każdy z nas, każdy z naszego otoczenia, z czego nawet możemy nie zdawać sobie sprawy. Stereotypowe, uproszczone myślenie i powielanie mitów szkodzi całemu społeczeństwu. Dlatego warto poznać najpowszechniejsze, najczęściej powielane, błędne przekonania o depresji. Oto mity i stereotypy oraz fakty na temat depresji. Czytaj dalej klikając w tytuł.

Dziękuję za obecność 🙂 Może skomentujesz artykuł w sekcji komentarzy?

Wpis opublikowano : 10 maja 2023 r.
Zaktualizowano : 25.03.2024 r.