Psychiatra, psycholog, psychoterapeuta, psycholog kliniczny, jaką pomoc pacjentowi świadczy każdy z nich? Na czym polegają różnice w wykształceniu i prowadzonej przez nich diagnostyce i terapii? Do jakiego specjalisty wybrać się, po poradę, po pomoc, gdy martwimy się o zdrowie psychiczne?
Wykształcenie i stawianie diagnoz.
Charakter spotkań terapeutycznych. Najważniejsze funkcje i różnice w terapii.
Dodatkowe informacje.
Istotna w kwestii poróżniania zawodu psychiatry, psychologa i psychoterapeuty jest ścieżka kształcenia się, czyli droga, jaką każdy specjalista musi przebyć, aby pracować w swoim zawodzie. Rodzaj świadczonej pomocy zależy właśnie od wykształcenia, dlatego warto się z tymi informacjami zapoznać.
To lekarz medycyny, który ma ukończone 6-letnie studia medyczne oraz 5-letnią specjalizację z zakresu psychiatrii.
Po zaliczeniu egzaminu specjalizacyjnego uzyskuje prawo do wykonywania zawodu. Rolą psychiatry jest diagnoza medyczna pacjenta pod kątem zaburzeń i chorób psychicznych oraz prowadzenie leczenia farmakologicznego.
Psychologiem jest absolwent 5-letnich studiów magisterskich na kierunku psychologii.
Podczas trwania studiów, student wybiera specjalizację (in. specjalność), czyli kierunek kształcenia się. Wybór może obejmować, np. psychoterapię, psychologię kliniczną, wychowawczą, sądową, pracy, zdrowia. Natomiast samo zrealizowanie wybranej ścieżki na studiach, nie oznacza ukończenia specjalizacji. Po ukończeniu studiów zostaje się psychologiem, a właściwie magistrem psychologii. Chcąc zdobyć dodatkową specjalizację, mgr. psychologii powinien rozpocząć specjalizacyjne szkolenie podyplomowe. Absolwenci studiów psychologicznych często podejmują różne szkolenia i kursy, specjalizacyjne i doszkalające.
Aby zdobyć tytuł psychologa klinicznego, po studiach magisterskich na kierunku psychologii, należy ukończyć podyplomowe, 4-letnie lub 5-letnie szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie psychologii klinicznej. Dziedzina ta koncentruje się na profilaktyce, diagnostyce i terapii zaburzeń psychicznych oraz zaburzeń zachowania.
Przyszły psychoterapeuta musi zaliczyć albo studia magisterskie humanistyczne (niekoniecznie na kierunku psychologii), albo studia medyczne. Po nich należy ukończyć podyplomowe, 4 lub 5-letnie szkolenie z zakresu psychoterapii (pod pewnymi warunkami zawód psychoterapeuty można wykonywać już w trakcie trwania szkolenia). Przyszły psychoterapeuta szkoli się w wybranym przez siebie nurcie terapeutycznym, w którym później pracuje. Jest to, np. psychoterapia systemowa, behawioralno-poznawcza, psychodynamiczna czy humanistyczna.
Psychoterapeuta może być jednocześnie psychologiem, a psychiatra psychoterapeutą. Wszystko zależy od wykształcenia i kwalifikacji.
Diagnozy chorób i zaburzeń psychicznych może stawiać psychiatra (diagnoza psychiatryczna, medyczna) oraz psycholog, zwłaszcza psycholog kliniczny (diagnoza psychologiczna). Ponadto diagnostyka psychologiczna często jest przydatna w diagnostyce psychiatrycznej i na odwrót.
W diagnozie psychiatrycznej (medycznej) wykorzystywana jest przede wszystkim ICD – Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Diagnozę pacjenta w dokumentacji medycznej odnajdziemy pod odpowiednim kodem ICD, w psychiatrii jest to litera F i dwie cyfry, od F00 do F99.
Choroby i zaburzenia, które wymagają leczenia farmakologicznego, muszą zostać zdiagnozowane przez psychiatrę. To właśnie psychiatra posiada odpowiednią wiedzę i kompetencje, które pozwalają na prowadzenie terapii opartej na przyjmowaniu leków.
Psychologowie, również kliniczni oraz psychoterapeuci, nie posiadają uprawnień do przepisywania i doboru leków, ani ustalania dawkowania.
Zaburzenia, których zdiagnozowanie wymaga wnikliwej analizy psychologicznej, muszą być diagnozowane z pomocą psychologa lub psychoterapeuty. Jednak najlepiej przygotowany do tej roli jest psycholog kliniczny, dlatego też uprawniony jest do samodzielnego postawienia klinicznej diagnozy psychologicznej. Do gabinetu psychologa klinicznego warto zagościć również, gdy potrzebujemy odpowiedniej dokumentacji.
Kompetencje psychologów i psychoterapeutów pozwalają na dogłębną analizę stanu psychicznego pacjenta, określenie jego zasobów, dysfunkcji psychicznych, czy też cech osobowości.
W diagnostyce pacjenta może pomóc też wykonanie testów psychologicznych. Wizyty są zwykle dłuższe oraz częstsze niż te u psychiatry.
Na prośbę pacjenta psycholog i psychoterapeuta mogą wydać opinię psychologiczną. Jest to dokument zawierający ocenę stanu psychicznego danej osoby. Informacje mogą dotyczyć również funkcjonowania w społeczeństwie, czy też sposobu w jaki reagujemy na sytuacje stresowe. Opinia psychologiczna może okazać się pomocna w diagnozie psychiatrycznej.
Przeczytaj więcej na ten temat : Diagnoza zaburzeń psychicznych, istotne informacje.
Psychiatra zawsze powinien zapytać o nasze samopoczucie względem ostatnich tygodni, w tym o efekty działania przepisanych leków. Zainteresowany specjalista zadaje pytania i dopytuje o szczegóły. Może zapytać również o pracę, codzienne obowiązki oraz relacje interpersonalne. W trakcie wywiadu z pacjentem, lekarz notuje najważniejsze informacje dotyczące codziennego funkcjonowania pacjenta i opisuje wszelkie niepokojące objawy i zachowania.
Na pierwszą wizytę przeznacza się zwykle najwięcej czasu, dlatego już w domu warto pomyśleć nad tym, jakie informacje mogą okazać się ważne i pomocne w diagnozie. Minimalny czas trwania wizyty teoretycznie powinien przedstawiać się następująco: wizyta diagnostyczna (pierwsza lub kilka pierwszych) 45 min.; terapeutyczna 30 min.; kontrolna 15 min. W praktyce może być różnie, ale jedno jest pewne, wizyty nie mogą ograniczać się wyłącznie do przepisywania kolejnych recept. Do prowadzenia skutecznej i bezpiecznej farmakoterapii, niezbędny jest wywiad na każdym spotkaniu.
Z lekarzem psychiatrii możemy skonsultować wszelkie, niepokojące objawy dotyczące naszego samopoczucia i funkcjonowania na co dzień, zarówno zmian w nastroju, jak i dotychczasowej aktywności. Niepokojące są zarówno spadki, jak i zwyżki nastroju, także nie tylko zmęczenie, ale też nagłe przypływy energii. Zmiany mogą również dotyczyć naszych myśli, snu, apetytu, czy koncentracji. Również wszelkie bóle, np. głowy, brzucha, objawy ze strony układu pokarmowego i inne nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu, których przyczyn nie doszukali się inni specjaliści, może być powodem do zasięgnięcia porady psychiatry. Natychmiastowej konsultacji z psychiatrą na pewno wymagają myśli i zamiary samobójcze oraz objawy psychotyczne, jak halucynacje.
Jak już wiemy, psychiatra to lekarz medycyny, który zajmuje się właśnie farmakoterapią. Oferowaną metodą pomocy jest dobranie odpowiednich leków, które pomogą pacjentowi. W psychiatrii stosuje się leki tzw. psychotropowe, ale nie ma potrzeby bać się tej nazwy. Oznacza ona bowiem tylko tyle, że leki te oddziałują na procesy psychiczne, a właściwie na sposób funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. Mitem jest domniemanie, że leki te zmieniają cechy człowieka lub, że mają nad nimi kontrolę. Niektóre substancje mają zastosowanie również w innych przypadkach niż zaburzenia psychiczne.
Leki psychotropowe można podzielić na grupy. Wyróżniamy leki przeciwdepresyjne, neuroleptyczne (przeciwpsychotyczne), normotymiczne (stabilizujące), anksjolityczne, nasenne oraz nootropowe i prokognitywne, a przy tym należy zaznaczyć, że samych substancji czynnych o wiele więcej. Leki psychotropowe mają różne działanie i zastosowanie, a wybór jest szeroki, dlatego dla każdego pacjenta leki dobiera się w sposób indywidualny.
Terapia przede wszystkim powinna być dla nas wsparciem. Spotkania opierają się o rozmowę, ale na czym owa rozmowa polega? Druga osoba zadaje nam pytania, uważnie nas słucha, odpowiada nam, ale nie ocenia nas i nie narzuca własnego zdania. Specjalista może nakierować nas na kolejne ważne przemyślenia, rozwiązania i wnioski, oczywiście nasze własne, zgodne z naszymi emocjami i wartościami. Omawiane są zarówno przykre doświadczenia i trudne emocje, jak i te pozytywne. Rozmowa ma na celu m.in.: pomóc pacjentowi lepiej zrozumieć siebie, swoje potrzeby, dotrzeć do schowanych, szczerych myśli i uczuć, przeanalizować emocje, reakcje i zachowania, nasze oraz innych. Specjalista dąży do ustalenia przyczyn problemów i stara się razem z nami znaleźć metodę na lepsze radzenie sobie z nimi. Co ważne, należy zdać sobie sprawę, że pomoc psychologa jest dla każdego. Wcale nie trzeba mieć zdiagnozowanego zaburzenia.
Wizyta indywidualna powinna trwać min. 30 – 45 do 60 min. przy czym ważna jest regularność spotkań. Zwykle wizyty dostępne są co tydzień lub dwa tygodnie, co daje nam od dwóch do czterech spotkań miesięcznie. Psycholog może przeprowadzić testy psychologiczne, które pomogą wykryć wszelkie nieprawidłowości na tle psychicznym, czy też ustalić cechy osobowości.
Prowadzenie rozmowy terapeutycznej opiera się na tych samych zasadach i schematach. Choć nie można zaprzeczyć, że większy wymiar wiedzy i kompetencji psychologa klinicznego może mieć pozytywny wpływ na przebieg i efekty prowadzonej terapii.
Psycholog kliniczny wyspecjalizowany jest pod kontem profilaktyki, diagnostyki oraz terapii zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania. Może pracować w przychodni, gabinecie, ale też w szpitalu. Specjalizacja uprawnia go do samodzielnego poprowadzenia diagnostyki pacjenta i postawienia klinicznej diagnozy psychologicznej. Dlatego, jeśli poza terapią oczekujemy szczegółowej diagnostyki, warto zgłosić się po psychologa klinicznego.
Psychoterapia to udowodniona naukowo, skuteczna metoda leczenia różnych nieprawidłowości i zaburzeń natury psychicznej. Jej celem jest maksymalna poprawa jakości życia pacjenta, ale nie tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z zaburzeniem. W terapii można pracować nad wszelkimi trudnościami życia codziennego. Sposób prowadzenia terapii, której podstawą jest oczywiście rozmowa, oparty jest o określone techniki psychoterapii. Charakter sesji różni się w zależności od rodzaju, a właściwie nurtu psychoterapii. Spotkania trwają czasowo podobnie do tych z psychologiem, ale charakteryzują się większym ukierunkowaniem i dłuższym skupieniem względem omawianego problemu.
Nurt psychoterapii precyzuje kierunek i metodę prowadzenia terapii. Każda psychoterapia koncentruje się na określonej koncepcji powstawania i utrzymywania się nieprawidłowości w ludzkiej psychice. Szkoły mają różne założenia dotyczące metod leczenia terapeutycznego, a to dlatego, że nie ma jedynej właściwej i skutecznej metody leczenia wszystkich zaburzeń i problemów. Każdy nurt będzie więc szczególnie korzystny w osiągnięciu określonych efektów terapii. Zawsze więc należy określić cel terapii, dobrać metodę oraz dostosować ją do konkretnego przypadku. Ważne jest więc właściwe dobranie metody terapii względem efektu jaki chcemy osiągnąć. Każdy psychoterapeuta szkoli się w wybranym przez siebie nurcie, dlatego wybierając konkretną osobę, należy dowiedzieć się w jakim nurcie pracuje. Psychoterapeuci często łączą różne metody psychoterapii, jednakże zazwyczaj konkretny nurt jest wiodący. Obecnie wyróżnia się cztery zasadnicze szkoły psychoterapii : psychoanalityczna / psychodynamiczna, behawioralno-poznawcza, humanistyczno-egzystencjalna oraz systemowa.
Warto udać się do psychoterapeuty w momencie, gdy bierzemy pod uwagę pracę nad sobą. Bowiem poprawa jakości życia nie wydarzy się mimochodem. Żeby poradzić sobie z trudnościami, wyleczyć zaburzenia lub zniwelować ich skutki, musimy aktywnie brać udział psychoterapii oraz wykorzystywać zdobytą wiedzę poza gabinetem. Możliwe rozwiązania i poznane metody trzeba wdrożyć w życie, wypracować nowe umiejętności, nawyki, nauczyć się czegoś od nowa lub to udoskonalić.
Powodów dla rozpoczęcia psychoterapii może być wiele. Na pewno warto ją rozważyć, gdy wykazujemy trudności w funkcjonowaniu na tle psychicznym, mamy diagnozę zaburzeń, chorób lub je podejrzewamy. Kiedy męczą nas różnego rodzaju lęki, doświadczyliśmy traumy, posiadamy przykre doświadczenia z przeszłości, nie radzimy sobie z emocjami, agresją, czy natrętnymi myślami. Ważna jest również chęć bliższego poznania siebie i zgłębienia różnych zakamarków naszej psychiki. Psychoterapeuta może pomóc w diagnozie również w przypadku, gdy przyczyna nieprawidłowego funkcjonowania psychicznego jest nieznana i głęboko ukryta.
Psychiatra jest lekarzem medycyny, dlatego obowiązuje go tajemnica lekarska, co oznacza, że informacje o stanie pacjenta może znać tylko lekarz lub osoba, którą upoważniliśmy. W karcie pacjenta, zapisywany jest opis stanu zdrowotnego pacjenta, w tym najistotniejsze objawy i nieprawidłowości w funkcjonowaniu. Psychologa i psychoterapeutę obowiązuje natomiast zasada poufności. Oznacza to, że w karcie pacjenta nie są notowane żadne szczegóły dotyczące wizyt, a wszystkie informacje i rozmowy są poufne. W pracy zawsze wyjątkiem będzie jedynie przypadek, kiedy istnieje poważne zagrożenie życia pacjenta lub innych.
Psycholog i psychoterapeuta pracują w sposób bardzo szczególny z wyjątkowo wrażliwą materią, jaką jest ludzka psychika. Mając na względzie ową wrażliwość, powstał obowiązujący w terapii kodeks etyczny. Mimo różnic w metodach terapii, pewne zasady prowadzenia rozmowy będą więc niezmienne. W obu zawodach pracuje się przecież nad ludzkimi emocjami, uczuciami i wrażliwością oraz ma się do czynienia z tematami, które należy poruszać w sposób odpowiedni i delikatny.
W doborze właściwej pomocy i ścieżki leczenia najlepiej pomoże dopiero odpowiedni specjalista. Natomiast decyzja, gdzie wybierzemy się na początek i na jakie leczenie się zgodzimy, to już zależy tylko od nas samych. Co więc zrobić, kiedy nie wiemy jakiej pomocy potrzebujemy?
Przy złym samopoczuciu, na początek warto skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu, internistą lub lekarzem rodzinnym w przychodni. Dotyczy to zarówno symptomów ze strony psychiki, jak i objawów fizycznych. Wszelkie nieprawidłowości w naszym samopoczuciu wymagają konsultacji. Objawem może być osłabienie, ciągłe zmęczenie, bóle głowy, kołatanie serca, a nawet wahania nastroju i wiele innych. Zainteresowany lekarz przeprowadzi wywiad, w razie potrzeby zleci podstawowe badania, jak badanie krwi lub inne, jakie tylko będą potrzebne oraz skieruje lub podpowie do jakiego specjalisty warto się udać.
Natomiast zmyśli samobójcze, rezygnacyjne, zachowania autoagresywne lub tendencje do takich zachowań, zawsze wymagają jak najszybszej i bezzwłocznej wizyty u psychiatry. W takim przypadku nawet nie ma co zastanawiać się, czy warto zgłosić się do psychiatry, bo zawsze warto.
Należy też zaznaczyć, że w ramach NFZ do psychiatry nie potrzebujemy skierowania, ale żeby zapisać się do psychologa lub psychoterapeuty skierowanie jest już wymagane. Skierowanie może wystawić każdy lekarz, np. internista lub właśnie psychiatra.
Pamiętaj : Myśli i zamiary samobójcze zawsze są powodem do natychmiastowej interwencji psychiatry. Warto zadzwonić do przychodni, nawet kilku, w których przyjmuje lekarz psychiatra, powiedzieć o swojej sytuacji i zapytać o możliwość jak najszybszej wizyty. Lekarz powinien przyjąć nas bezzwłocznie.
Zawsze warto pamiętać, że możemy wybrać się zarówno do psychiatry, jak i psychologa czy psychoterapeuty. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby szukać terapii, która odpowiada nam najbardziej. Wręcz przeciwnie, szukajmy specjalisty i metody terapii, odpowiednich dla siebie. Istotne jest, by kierować się największą szansą na poprawę codziennego funkcjonowania, natomiast ważny jest również komfort i atmosfera panująca w gabinecie. Każdy z nas może preferować inne cechy specjalisty, inne podejście do pacjenta. Wybór konkretnej osoby może nie być łatwy, ale na pewno jest szeroki. Nawet jeżeli są do pokonania liczne kilometry, nasze zdrowie i samopoczucie psychiczne jest najważniejsze, warto o nie zadbać.
W zakładce “Potrzebujesz pomocy?” znajdują się informacje, gdzie można znaleźć pomoc w sytuacji kryzysowej.
Styła R. “Psychoterapia. Zasadnicze koncepcje i techniki pracy”. 11.2020. Adres internetowy strony źródłowej pdf : https://vizjaprzyszlosci.vizja.pl/wp-content/uploads/2021/01/Skrypt-_Psychoterapia.pdf
Porczyk S. “Podział leków psychotropowych”. Grupa Synapsis, 2012. Adres internetowy strony źródłowej : http://online.synapsis.pl/Podzial-lekow-psychotropowych/
Izydorczyk B. “Psychologia kliniczna – specjalizacja mająca zastosowanie w ochronie zdrowia”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica. Wydanie 20/2016. Adres internetowy strony źródłowej : https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=560941
Dziękuję za obecność, mam nadzieję że wpis był przydatny 🙂 O swoich przemyśleniach możesz dać znać w komentarzu poniżej 🙂 Jeśli masz jakieś uwagi dotyczące wpisu, również zachęcam do ich opisania. Pozdrawiam <3
Wpis został zaktualizowany : 29.03.2023r.
Kolory są nośnikiem emocji, oddziałują na naszą psychikę, nastrój, samopoczucie, a nawet zachowanie, o czym informuje nas psychologia kolorów. W… Czytaj więcej...
Samodiagnoza chorób i zaburzeń na tle psychicznym, czyli diagnozowanie siebie w odpowiedzi na zauważone objawy i utrudnione funkcjonowanie w sferze… Czytaj więcej...
