Depresja : rodzaje, klasyfikacja zaburzeń depresyjnych.

Depresja to wszystkie zaburzenia i epizody depresyjne o różnym charakterze i nasileniu. Oto rodzaje, podział i klasyfikacja zaburzeń depresyjnych. Epizody depresji w zaburzeniu jednobiegunowym oraz dwubiegunowym, depresja nawracająca, sezonowa, lękowa (agitowana), maskowana, atypowa, poporodowa, cyklotymia, dystymia.

Depresja to zaburzenia i epizody depresyjne. Inaczej zaburzenia nastroju, ale niech nas nie zwiedzie słowo „nastrój”. Depresja to dużo poważniejszy problem, niż zły humor, odczuwanie smutku czy frustracji. Zatem jak rozróżnić wszelkie zaburzenia depresyjne?

Zaburzenia depresyjne – tematy wpisu :

1. Jakie są rodzaje depresji? Klasyfikacja ICD-10 oraz powszechny podział poza kryteriami.
2. Depresja endogenna i egzogenna.
3. Objawy depresji. Jak rozpoznać epizod depresyjny?
4. Cyklotymia, Dystymia oraz depresja sezonowa.
5. Depresja jedno i dwubiegunowa oraz depresja atypowa – podobieństwa i różnice.
6. Depresja lękowa, in. agitowana, a pobudzenie psychoruchowe.
7. Stany depresyjne, czym różnią się od depresji?
8. Depresja maskowana – objawy i trudności diagnostyczne.
9. Anhedonia w depresji poporodowej.

Klasyfikacja ICD-10 (wersja : 2019 r.)

Kryteria diagnostyczne ICD-10 (1992 r.)

Informacje o kryteriach diagnostycznych czerpałam z : The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders: Clinical descriptions and diagnostic guidelines. (tłumacząc na jęz. polski : Klasyfikacja Zaburzeń Psychicznych i Behawioralnych ICD-10 : Opisy kliniczne i wytyczne diagnostyczne.) World Health Organization, Geneva, 1992. Adres internetowy strony źródłowej : https://www.who.int/publications/i/item/9241544228

F32 Epizod depresyjny

W typowych epizodach depresyjnych wszystkich trzech opisanych poniżej odmian
(łagodny (F32.0), umiarkowany (F32.1) i ciężki (F32.2 i F32.3)), osoba zwykle cierpi na :

• obniżony nastrój;
• utrata zainteresowań i przyjemności;
• zmniejszona energia, prowadzącą do zwiększonej męczliwości i
  zmniejszonej aktywność, powszechne jest wyraźne zmęczenie już po niewielkim wysiłku.

Inne typowe objawy to:

• a) zmniejszona koncentracja i uwaga;
• b) obniżona samoocena i pewność siebie;
• c) poczucie winy i niegodności (nawet w łagodnym epizodzie);
• d) ponure i pesymistyczne poglądy na przyszłość;
• e) pomysły lub akty samookaleczenia lub samobójstwa;
• f) zaburzenia snu;
• g) zmniejszony apetyt.”

Powszechny podział depresji poza kryteriami oficjalnej klasyfikacji.

Znacznik z klasyfikacji jest ważny, ale równie ważna jest cała reszta słów opisujących stan psychofizyczny pacjenta, jakie lekarz psychiatra zamieści w karcie.

Klasyfikacja chorób i zaburzeń zdrowotnych nie opisuje wszystkich rodzajów depresji, dlatego poza kryteriami istnieje również inny, powszechny podział depresji na rodzaje.

Inne rodzaje zaburzeń depresyjnych :

• Zaburzenie Afektywne Sezonowe (ZAS) – depresja sezonowa;
• depresja agitowana (lękowa);
• maskowana;
• atypowa;
• poporodowa.

Wszystkie rodzaje depresji opiszę dalej.

Objawy depresji. Jak rozpoznać epizod depresyjny?

Depresja u różnych pacjentów może przebiegać zupełnie odmiennie, przez co mogą wystąpić trudności w diagnostyce. Czasem objawy depresji są bardzo specyficzne, atypowe i nieoczywiste, dlatego prawidłowa diagnoza może wymagać czasu, regularnych wizyt i szczegółowego wywiadu.

Klasyfikacja ICD-10 wyróżnia dokładnie dziesięć różnych objawów depresyjnych.

Z trzech poniższych objawów muszą wystąpić min. dwa.

1. Obniżenie nastroju.
2. Anhedonia : obniżenie zdolności odczuwania przyjemności oraz utrata zainteresowań.
3. Spadek energii : wzmożona męczliwość i zmniejszenie aktywności.

Z siedmiu następujących objawów muszą wystąpić przynajmniej dwa.

1. Osłabienie koncentracji i uwagi.
2. Obniżenie samooceny i wiary siebie.
3. Poczucie winy i małej wartości.
4. Pesymistyczne myślenie, czarne widzenie przyszłości.
5. Myśli i tendencje samobójcze.
6. Zaburzenia snu.
7. Osłabiony apetyt.

Aby stwierdzić epizod depresyjny, objawy muszą utrzymywać się przez min. dwa tygodnie.

Oczywiście możemy mieć tych objawów mniej lub więcej. Epizod depresji może mieć różne nasilenie, dlatego wyróżnia się trzy stopnie : łagodny, umiarkowany i ciężki.

Często w depresji występuje spowolnienie psychoruchowe, co tyczy się poruszania oraz procesów myślowych. Do tego obserwuje się ogólny spadek energii, szybszą męczliwość oraz brak siły i motywacji, by wykonać codzienne obowiązki. Często mamy do czynienia z osłabieniem koncentracji i uwagi oraz pamięci. Zaburzenia snu zwykle występują pod postacią bezsenności, która objawia się trudnością w zasypianiu, pobudkami w nocy i pogorszeniem jakości snu. Apetyt zazwyczaj jest znacznie osłabiony, przez co można sporo stracić na wadze. W depresji częstym zaburzeniem jest również anhedonia, co oznacza, że nic nas nie cieszy, nie czerpiemy przyjemności z czynności, które wcześniej nas uszczęśliwiały. Do tego występuje apatia, czyli zmniejszenie wrażliwości na bodźce emocjonalne i fizyczne.

W depresji mogą wystąpić myśli samobójcze, a w ciężkich przypadkach również zamiary samobójcze, które niejednokrotnie prowadzą do prób odebrania sobie życia. Ciężka postać depresji może przebiegać również z objawami psychotycznymi, do których najczęściej zalicza się omamy (halucynacje) wzrokowe lub słuchowe.

Depresja endogenna i egzogenna, przyczyny depresji.

Przyczyny depresji mogą być różne i nie zawsze są nam znane. Mimo to, można wyróżnić dwie grupy czynników, jakie przyczyniają się do rozwoju zaburzeń depresyjnych.

Depresja endogenna prawdopodobnie wywoływana jest przez biologiczne czynniki funkcjonowania mózgu. Tutaj wymieniana jest choroba afektywna dwubiegunowa oraz afektywna jednobiegunowa, czyli zaburzenie depresyjne nawracające.

Depresja egzogenna, inaczej reaktywna, wywoływana jest przez czynniki zewnętrzne (psychologiczne, psychospołeczne). Przyczynić mogą się zatem, trudne sytuacje i zmiany życiowe, traumatyczne doświadczenia, długotrwały stres, przemęczenie, utrata kogoś bliskiego. Do wystąpienia depresji może przyczynić się również inna choroba lub zaburzenie.

Depresja nawracająca, choroba dwubiegunowa oraz depresja atypowa.

Depresja nawracająca, to właściwie zaburzenie depresyjne nawracające lub inaczej choroba afektywna jednobiegunowa. Epizody depresyjne występują na przemian z okresami remisji lub dystymii, którą opisałam w kolejnym rozdziale.

Choroba afektywna dwubiegunowa, w skrócie ChAD, charakteryzuje się naprzemiennym występowaniem epizodów depresji oraz manii, hipomanii lub epizodów mieszanych. Między nimi również mogą pojawiać się remisje.

Epizod depresyjny, pod względem objawów oraz ich nasilenia, w obu zaburzeniach może przebiegać identycznie. Właśnie dlatego rozpoznanie choroby afektywnej dwubiegunowej, na podstawie samego epizodu depresyjnego jest niemożliwe.

Natomiast depresja w przebiegu ChAD często ma charakter atypowy.

W depresji o typowym przebiegu obserwuje się spadek energii, problemy z koncentracją, czy pamięcią, bezsenność, która objawia się trudnością w zasypianiu, pobudkami w nocy i pogorszeniem się jakości snu. Występuje również apatia i anhedonia, nic nas nie cieszy, nie czerpiemy przyjemności z życia. Apetyt jest znacznie osłabiony, przez co można stracić na wadze.

Depresja atypowa jest jedną z najczęściej rozpoznawanych odmian depresji ogółem. U osób z diagnozą ChAD często występują atypowe objawy depresji, częściej niż u pacjentów jednobiegunowych. W depresji atypowej można w zaobserwować wiele odwrotnych cech typowej depresji.

Objawy depresji atypowej :

1. Reaktywność nastroju : w reakcji na pozytywne bodźce występuje chwilowa poprawa nastroju.
2. Zwiększona wrażliwość emocjonalna : lęk przed krytyką i odrzuceniem.
3. Nadmierna senność : sen trwa dłużej niż 10 godz. w ciągu doby.
4. Zwiększenie apetytu i ewentualny wzrost wagi.

Mogłoby się wydawać, że im dłuższa depresja, tym jest ona cięższa. Tymczasem w chorobie afektywnej dwubiegunowej, długość epizodu nie odzwierciedla nasilenia objawów. Wiele osób z ChAD uważa, że ich samopoczucie zmienia się z dnia na dzień. Taka osoba budzi się, wstaje i już wie, że coś się zmieniło. Czasem samopoczucie może pogorszyć się lub polepszyć już w przeciągu jednej doby lub zaledwie kilku godzin. W takim wypadku nie ma mowy o stopniowym, łagodnym wejściu w depresję, lecz szybkim i drastycznym.

Więcej o depresji atypowej w artykule :
Buzuk G., Łojko D., Owecki M., Ruchała M., Rybakowski J. „Depresja z cechami atypowymi w różnych rodzajach zaburzeń afektywnych” (Psychiatr Pol 2016;50(4):827–838). Adres internetowy strony źródłowej : https://www.psychiatriapolska.pl/Depresja-z-cechami-atypowymi-w-roznych-rodzajach-zaburzen-afektywnych,58099,0,1.html

Przeczytaj również : ChAD. Choroba Afektywna Dwubiegunowa : 4 epizody.

Cyklotymia, Dystymia oraz depresja sezonowa

Cyklotymia uważana jest za spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD) i jest jej lżejszą formą. Objawy nie są tak nasilone, by mówić o pełnoobjawowej depresji czy manii. Subdepresja przeplata się z okresami hipomanii, a pomiędzy nimi mogą, ale nie muszą występować okresy remisji.

Dystymia jest stanem, w którym lekkie objawy depresji odczuwamy na co dzień, bez żadnej, dłuższej przerwy. Zaburzenie depresyjne w postaci Dystymii nie spełnia kryteriów pełnoobjawowej depresji. Małe nasilenie objawów depresyjnych, nie wyklucza jednak utrudnionego funkcjonowania w codziennym życiu. Warto również dodać, że Dystymia, w przypisywanych jej objawach jest niemalże identyczna, jak depresyjne zaburzenie osobowości.

Cyklotymia i Dystymia są zaburzeniami przewlekłymi, dlatego diagnozuje się je w przypadku, gdy objawy utrzymują się przez min. 2 lata.

Depresja sezonowa, właśc. sezonowe zaburzenie afektywne (ZAS) lub depresja o sezonowym wzorcu przebiegu – pełnoobjawowa depresja, która pojawia się wyłącznie w okresie jesienno-zimowym. Sezonowość to cecha, która odróżnia ją od depresji sezonowej, ponieważ inne objawy depresyjne, w obu zaburzeniach opisuje się podobnie.

Depresja lękowa, in. agitowana, a pobudzenie psychoruchowe.

Depresja lękowa nie jest stricte zaburzeniem lękowym, ale afektywnym, depresyjnym. Objawy depresji agitowanej są dosyć ciężkie i głębokie. Bardzo charakterystyczną cechą jest pobudzenie ruchowe lub psychoruchowe, przez co niestety ryzyko próby samobójczej jest bardzo wysokie. Osoba z tym zaburzeniem odczuwa silny niepokój, nieustanne napięcie emocjonalne, a w konsekwencji ogromne cierpienie i stałą potrzebę poruszania się.

Temat depresji agitowanej, a zwłaszcza jej klasyfikacji jest jednak kontrowersyjny, dyskusje trwają, a badacze przedstawiają różne teorie. Niektórzy twierdzą, że depresja lękowa powinna być utożsamiana z epizodem mieszanym w ChAD, ale takie tematyporuszę już w oddzielnym wpisie.

Obecnie w depresji lękowej stosuje się nie tylko leki przeciwdepresyjne, ale również normotymiczne, tzw. stabilizatory nastroju, które są też podstawą leczenia właśnie choroby afektywnej dwubiegunowej.

Depresja maskowana – objawy i trudności diagnostyczne.

Objawy depresji maskowanej są nieoczywiste, mało charakterystyczne i łatwo przypisać je do innych zaburzeń psychicznych lub schorzeń somatycznych. Z tego powodu diagnoza nie przychodzi łatwo. „Depresja bez depresji„, właśnie tak bywa nazywana, ponieważ cechy stricte depresyjne, mogą nie występować w cale. W depresji maskowanej wysuwają się na przód objawy charakterystyczne dla innych zaburzeń, niż depresja. Właśnie dlatego nietypoweo dolegliwości ze strony ciała i inne nietypowe objawy określa się jako maski (grupy objawów). Wyróżniamy 5 rodzajów masek : bólowe, wegetatywne, psychopatologiczne, psychosomatyczne i behawioralne.

Objawy, jakie mogą wystąpić w depresji maskowanej :

• bóle somatyczne (np. brzucha, głowy, pleców);
• problemy z trawieniem (np. zaparcia);
• zaburzenia snu, odżywiania i łaknienia;
• zaburzenia lękowe (natręctwa, fobie), uzależnienia;
• problemy z układem krążenia, i inne.

Anhedonia w depresji poporodowej.

Depresja poporodowa jest bardzo przykrym zjawiskiem, który może dotyczyć nawet 1 na 10 kobiet po porodzie dziecka. W ich przypadku przyznanie się do złego samopoczucia nie jest łatwe, ponieważ wciąż krąży wokół porodu, macierzyństwa i depresji wiele stereotypów.

Tak samo, jak w innych zaburzeniach depresyjnych, również w depresji poporodowej może wystąpić anhedonia, przypadłość która nie pozwala czerpać przyjemności z czegokolwiek. Dotyczy to różnych sfer życia, dlatego kobieta, która doświadcza depresji po porodzie, może w cale nie odczuwać przyjemności z macierzyństwa.

Stany depresyjne i chandra, czym różnią się od depresji?

Stany depresyjne i chandra nie należą do zaburzeń depresyjnych, nie są też lekką postacią depresji. Ale jak je odróżnić? Przede wszystkim objawy utrzymują się krótko, ponieważ poniżej dwóch tygodni. Cechują się również mniejszym nasileniem, niż w depresji i ogólnie może być ich mniej. Natomiast bezsprzecznie jest to wyraźny stan złego samopoczucia, w którym odczuwamy przygnębienie, smutek, zmniejszenie motywacji do wykonywanych aktywności, zmęczenie. Do wymienionych objawów może przyczynić się narzucenie na siebie za dużo obowiązków, poczucie presji czasu, pośpiech, zbyt mała ilość odpoczynku i snu. Jednakże warto być czujnym, ponieważ stany depresyjne mogą z czasem przeobrazić się w pełnoobjawową depresję. Jeżeli objawy utrzymują się 14 dni, wtedy zaleca się poradę u specjalisty. Z objawami depresji, nawet o lekkim nasileniu, warto zgłosić się do lekarza psychiatry. Warto wspomnieć, że aby udać się do psychiatry, nawet w ramach NFZ, nie potrzebujemy skierowania. Jeżeli występują u Ciebie myśli autodestrukcyjne, należy udać się do lekarza natychmiast.

Dziękuję za obecność 🙂 Może skomentujesz artykuł w sekcji komentarzy?
Możesz przeczytać również : Depresja a powszechne stereotypy – 12 mitów o depresji.

Ostatnia aktualizacja artykułu : 11.10.2022 r. Wprowadzono liczne poprawki oraz dodano kryteria ICD-10 (1992).